1400/4/16 چهارشنبه
     



وجه تسمیه و تاریخچه شهر ملایر:

مورخان در مورد تاریخچه ملایر اقوال مختلفی را ذکر کرده اند از جمله؛ همزمان با ورود اسلام به ایران و حمله سپاهیان عرب که در این منطقه به دنبال آب بوده و آن را نیافته بودند ،گزارش داده بودند که ؛(ماءلایرا) به معنی این که آب دیده نمی شود و بعدها این عبارت در اثر تکرار به ملایر تبدیل شده است. روایت دیگری حاکی از آن است که ؛ در زمان مادها در این منطقه با روشن کردن آتش بر روی تپه ها و کوه ها اخبار را به سایر مناطق می رسانده اند و از این رو این منطقه را (مل آگر) به معنی تپه آتش نامیده اند. بعضی ازمحققین اظهار داشته اندکه نام ملایر ترکیبی از دو واژه "مال" و"آیر" است که درلهجه کردی و لری واژه "مال" به معنی خانه و واژه آیر معرف "آگر" است نظر دیگر این است که ملایر از واژه "مل" به معنی خانه وکلمه "آیر" به معنی آریاها که معنی خانه و سرزمین آریاها تشکیل می دهد. بنای فعلی این شهر را با حکومت فتحعلی شاه قاجار در سال 1188 شمسی مقارن می دانند که به دست نوه اش حاج سیف الدوله (حاکم وقت ملایر و تویسرکان) آباد گردید از جمله می توان به احداث چند قصر ، باغ ، مسجد و حمام اشاره نمود و به همین دلیل تا قبل از انقراض سلسله قاجاریه آن را دولت آباد می نامیدند.


موقعیت طبیعی و جغرافیایی:

ملایر بزرگترین شهرستان استان پس از همدان با 3260 کیلو متر مربع (وسعت شهرستان ملایر 60 کیلو متر مربع) که بر اساس تقسیمات کشوری شامل 5 شهر ملایر ،زنگنه ،ازندریان ،سامن ،جوکار و از 4 بخش شامل : مرکزی ،جوکار، سامن، زند و15 دهستان و 225 روستا تشکیل شده است .
شهرستان ملایر در 48 و 49 درجه طول جغرافیایی و 34 و 17 دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد و از شمال به همدان ،از شرق به اراک ، از جنوب به بروجرد و از طرف غرب به شهرستان تویسرکان و نهاوند محدود شده است. ارتفاع از سطح دریا 1780 و فاصله اش از همدان 86 و تهران 390 کیلو متر است امتداد رشته کوه البرز از شمال و شمال شرق این شهرستان می گذرد و به کوه های سربلند اراک متصل می شود. مرتفع ترین کوه این شهرستان (قله لشگر دربا ارتفاع 2928 متری) می باشد و کوه معروف (یزدگرد) با بقایای قلعه یزدگرد ساسانی در جنوب شهر قرار دارد. از دیگر ارتفاعات مهم ،ارتفاع کوه گرمه با ارتفاع 2206 متر و کوه سرده با ارتفاع 2277 متر می باشد. پوشش گیاهی شهرستان ملایر از نوع استپ کوهپایه ای است . ملایر از نظر آب و هوایی در مرز آب و هوای معتدل کوهستانی و آب و هوای نیمه بیابانی ایران قرارگرفته و خصوصیات هر دو نوع آب و هوا را داراست و متوسط بارندگی سالیانه آن به 2/242 میلیمتر می رسد.
زبان اهالی این شهرستان آمیزه ای از لری ،کردی ،فارسی با لهجه لری و لک می باشد و حدود 60% آن ها در روستا زندگی می کنند و به کشاورزی اشتغال دارند. دین و مذهب این شهرستان اسلام و شیعه 12 امامی است و جمعیت آن بر اساس آخرین سر شماری سال 1385، تعداد 290197 نفر جمعیت با تراکم نسبی 4/90 در هر کیلو متر مربع است که جمعیت ملایر 156289 نفر ، شهر سامن 4431 نفر ، شهر ازندریان 8752 نفر ، شهر جوکار 2364 نفر ، در شهر زنگنه 847 نفر و بخشهای مرکزی با جمعیت 33303 نفر ،بخش جوکار 53054 نفر ، بخش سامن 32833 نفر و بخش زند 14706 نفر اسکان دادند.


موقعیت اقتصادی و سوغات ملایر:

اقتصاد این شهرستان عمدتأ بر پایه کشاورزی آن شامل ؛ انگور ، جو ، گندم ، حبوبات و علوفه می باشد. تجارت بازرگانی نیز در ملایر دارای رونق نسبی است. سوغات و صادرات ملایر شامل؛ قالی ،صنایع منبت و نیز خشکبار ، شیره انگور ، عسل ، بادام ، گردو و بخصوص کشمش است که به علت مرغوبیت و وفور آن چند کارخانه به تولید و بسته بندی کشمش مشغول می باشند. محصول آن را به کشورهای اروپایی و کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می کنند.

صنایع دستی:

قالی بافی :
صنعت قالی بافی در ملایر از پیشینه ای دور برخوردار است . اکثر قالیها در قطعات زرع و نیم زرع و دو زرعی و قالیچه میباشد و بندرت فرش بزرگ بافته می شود . در شهرستان ملایر و روستاهای اطراف تعداد زیادی قالی می بافند . نقشه هایی که در ملایر وروستا های اطراف آن بافته میشود در حال حاضر بسیار کمیاب است . درکل نقشه ها ملایر را به دو دسته تقسیم میتوان کرد:
ضلع شمال غربی روستا های واقع در همدان و جنوب شرقی ملایر
انواع نقشه های بافته شده در ملایر عبارتند از : 1 ـ نقش پیچ جوزان 2 ـ پنج ستاره 3 ـ گلدانی دره جوزان 4 ـ مانیزان 5 ـ نقش انگوری 6 ـ نقش حاج خانومی 7 ـ نقش بوته 8 ـ نقش لچک ترنج 9 ـ نقش زیر خاکی 10 ـ بوته ماهی 11 ـ چهار چنگ قدیم


گیوه بافی و آجیده بافی:
یکی دیگر از صنایع دستی رایج در استان همدان گیوه بافی است که تعدادی از روستا ها به تولید آن می پرذازند .گیوه نوعی کفش نرم ، مقاوم سبک ،خنک و ارزان است که رویه آن از نخ پنبه ای تابیده شده و زیر آن از چرم و یا آجیده انتخاب می شود. بافت زیر آجیده در علی آباد دمق از توابع ملایر رایج است . و رویه این کفش عمدتأ در روستا های دهنو ، نهروند نهاوند و روستای آرتیمان تویسرکان بافته می شود




جاذبه های گردشگری و باستانی:

یخدان میر فتاح:
در حاشیه جنوبی شهر ملایر گنبدی آجری موسوم به یخچال (یخدان) وجود دارد که بانی آن مرحوم میر فتاح در اواخر دوره قاجاریه با نیت خیر خواهانه اقدام به ساخت این بنا نموده است. از این بنا برای ذخیره سازی یخ حاصل از حوضچه های مجاور در فصل زمستان در جهت استفاده در فصول گرم سال استفاده می شده است. ارتفاع گنبد از سطح زمینهای اطراف 12 متر و مصالح بکار رفته در بنای ترکیبی از سنگ ، آجر و خشت خام است. از سنگ در بدنه های تحتانی تا عمق 6 متری استفاده شده خشت در دیواره های فوقانی بکار رفته و آجر در روکار بنا از جبهه داخلی و بیرونی به کار رفته شده و همچنین در جبهه داخلی اثر دو ردیف آجر کاری تزئینی به شکل کمربند مشاهده می شود. استفاده از خشت خام در بین دو جداره آجری دیوار وظیفه مهم جلوگیری از نفوذ گرمای بیرون و از دست دادن سرمای درون گنبد را عهده دار بوده. یخدان میر فتاح به شماره 3242 در تاریخ 6/12/79 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


آتشکده و قلعه باستانی نوشیجان:
بنای تاریخی نوشیجان در حدود 20 کیلو متری شمال غرب ملایر بر فراز تپه های طبیعی به ارتفاع تقریبی 37 متری قرار گرفته است. این اثر که در ابتدا به صورت تپه باستانی بود از سال 64 مورد کاوشهای باستان شناسی قرار گرفت و در نتیجه 60 فصل کاوش صورت گرفته 3 دوره تاریخی در آن شناسایی شد. آثار فوقانی مربوط به پارت لایه میانی استقرارهایی از دوره هخامنشی و آثار تحتانی که روی سازه طبیعی تپه بنا گردیده از دوره ماد (اوایل قرن 8 ق.م) برجای مانده است. سازه های مختصر دو دوره پارت و هخامنشی این تپه باستانی پس از مطالعات کافی برداشته شد و آثار اصلی که شامل دژ و معبد تالار رستوراندار از اوایل دوره پا برجاست. عناصر این مجموعه بعنوان نخستین الگوی معماری ایرانی در فلات قاره ایران از منحصر بفردترین و ارزشمندترین آثار موجود کشور محسوب می گردد.
تپه نوشیجان شامل:
- بنای قدیمی جبهه غربی (نخستین نیایشگاه)
- تالار رستوراندار (آپادانا)
- معبد مرکزی (دومین نیایشگاه)
- اتاقها و انبارها
- تونل
- حصار و دژ
این اثر به شماره 763 در تاریخ 3/11/1364 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد عاشورا:
مسجد عاشورا در خیابانی به همین نام در محدوده مرکزی ملایر توسط مرحوم حاج مهدی مهدوی ساخته شده است. قدمت مسجد افزون به یک صد و پنجاه سال می باشد. شبستان مسجد به صورت طاق و تویزه ای ساخته شده و دارای 13 طاق است که بروی 8 ستون آجری چهارگوش در مرکز و تعدادی نیم ستون در پیرامون شهرستان استوار گردیده. در طاق مرکزی شبستان از آجرکاری استفاده شده که با دیگر طاقهای بنا متفاوت است. در داخل شهر ملایر دو مسجد تاریخی دیگر به نامهای مسجد حاج قاسم واقع در (خیابان شهید طلوعی) و مسجد پارک در (محدوده پارک سیفیه) وجود دارد که هر دو مربوط به دوره قاجاریه هستند. مسجد عاشورا در تاریخ 15/12/79 به شماره 3373 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


شهر زیرزمینی سامن:
این مجموعه سکونتگاهی در زیر معابر اصلی و منزل مسکونی در مرکز شهر سامن واقع شده است. این شهر باستانی تماماً در دل سنگ خارا (گرانیت) حفر شده و شامل معابر و تونلهای ارتباطی است که به اتاقهای متعددی منتهی می شود. در داخل این اتاقها تعداد زیادی اسکلت انسانی و ظروف سفالی به چشو می خورد. همچنین در کنار دیوارهای این اتاق ها سکوهای یکپارچه ای از سنگ تراشیده شده که محل قرار دادن اجساد ،اشیاءو یا لوازم زندگی بوده است. این مجموعه قابل مقایسه با گور دخمه های اشکانی می باشد اما در مورد قدمت دقیق آن تا انجام کاوشها و بررسیهای باستان شناسی نمی توان اظهار نظر قاطعی نمود. لیکن بر ما آشکار گردیده که تا وسعت این اثر تمام بخش مرکزی شهر سامن را در بر می گیرد که البته انشعاباتی به بیرون از این منطقه نیز گزارش شده است.



خانه لطفعلیان (موزه ملایر ):
عمارت لطفعلیان در خیابان شهید مصطفی خمینی ملایر وجود دارد خانه قدیمی که بخشی از یک مجموعه سکونتگاهی بیادگار مانده از دوره قاجار است. سازنده و مالک اولیه خانه مرحوم محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک بوده و در عصر فتحعلی شاه قاجار به واسطه خویشاوندی که با دربار داشته است با بهره گیری از معماران زیده آن دوره اقدام به ساخت این مجموعه نموده است. بخشهای اصلی سه گانه این مجموعه عبارت است: اندرونی ، حسینیه و اصطبل خانه، خانه کندنی حسینیه این مجموعه بوده که توسط مرتضی خان لطفعلیان خریداری شده کاربرد مسکونی یافته است این منزل در دو طبقه ساخته شده است. سقف طبقه همکف پوشیده از طاقهای آجری زیباست و پوشش طبقه فوقانی آن بصورت مسطح با تیر چوبی است. زیباترین بخش بنا حوض خانه است که با طاق نماهای زیبای آجری به شیوه بسیار خنک و فرح بخشی را جهت گذر از گرما تابستان برای ساکنین ایجاد کرده است. از دیگر ویژگیهای این بنا تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف طبقه اول و وجود درهای ارسی با شیشه های الوان است. این بنا در تاریخ 19/12/80 به شماره 4892 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.


مقبره بابا حسین:
در فاصله 55 کیلو متری غرب ملایر و 12 کیلو متری شرق مرکز دهستان سفید کوه (انوج) در دامنه باغات روستای سیاه کمر بنای برج مانندی خود نمایی می کند که بابا حسین ((ددحسین )) معروف است. به اعتقاد اهالی این مکان مقبره حضرت یوشیع (از انبیای بنی اسرائیل ) است که در گذشته مورد توجه یهودیان ساکن در منطقه بوده است. مقبره بابا حسین در تاریخ 22/3/79 به شماره 2711 در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


بازار ملایر:
قدمت هسته اولیه بازار ملایر به زمان شیخ الملوک (فرزندفتحعلی شاه قاجار) می رسد که شامل دو راسته شمالی جنوبی و شرقی غربی می باشد سبک معماری آن اصیل و سنتی است و سخت تحت تاثیرالگوهای بازار دوره صفویه و زندیه (بازاروکیل) قرارگرفته است بازار ملایر به شیوه خطی وارگانیک ساخته شده و دارای در ورودی است. بازار اصلی در دوره شیخ الملوک بنا شده و افرادی چون مهرعلیخان و ابوالقاسم خان نوردی و میرفتاح آن راگسترش داده اند. در قسمت انتهایی و شمال شرقی بازارخان کاروانسرای خان میباشد . در دوره قاجاریه حوضی در وسط مهمانسرا بوده و در قسمت شمال غربی این سرا برف انداز واقع شده است که اختصاص به ریختن برف های بام داشته است.
مجموعه بازار سر پوشیده، که شامل یک بازار اصلی، دو بازار فرعی، 30 سرا وکاروانسرا و تعدادی منزل مسکونی می باشد، در مرکز شهر و در بافت قدیمی آن قرار گرفته و ورودی اصلی آن از خیابان بروجرد می گذرد شالوده اصلی این بازار، در اواخر دوره قاجاریه(1224 هجری) در زمان حکومت شیخ الملوک و توسط وی ساخته شده است. مجموعه بازار، از یک راسته بازار بزرگتر که جهت آن شمالی- جنوبی است و یک راسته بازار کوچکتر شرقی به غربی، به نام بازار مهر علیخان تشکیل شده است، که این دو بازار در چهار سوق، یکدیگر را قطع می کنند. چهار سمت این بازار، به چهار محله ختم می شود. در ادامه، بازار دیگری به موازات بازار شیخ الملوک، توسط ابوالقاسم خان نوری ساخته شده، که به بازار خان معروف است و پس از آن راسته ها و سراهای متعددی در داخل و دو طرف بافت اصلی احداث شده است. به طور کلی پوشش سقف تمام قسمتهای بازار، دارای طاق های ضربی و گنبدی آجری است و نور گیرهایی در سرتاسر آن و در دو طرف حجره ها تعبیه شده است.این اثر در تاریخ 17/9/1355 و طی شماره 1286/3 در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران به ثبت رسیده است.


کاروانسرای میرفتاح:
به کاروانسرای حلاج ها معروف است که در غرب راسته اصلی بازار ملایر توسط دالانی با طاق ضربی به آن متصل شده و سایرکاروانسراها با آجر خشت و ملاط گل ساخته شده است.

کاروانسرای شیخ الملوکی:
بنیانگذار آن شیخ الملوک بوده این کاروانسرا در شمال غربی راسته اصلی بازار توسط شیخ الملوک ساخته شده که قدیمترین کاروانسرای بازار ملایر بوده ودرحال تخریب می باشد.

تپه سیاه چقا :
این تپه باستانی در حدود 4 کیلومتری روستای زنگنه سفلی تپه در 25 کیلومتری ملایر واقع شده است با ارتفاعی در حدود 12 متر ،که سفالهای سطحی آن نشان می دهد این مکان باستانی متعلق به هزاره اول قمری است.

تپه چغای:
در فاصله یک کیلو متری روستای چغای واقع در27 کیلومتری جنوب شرقی ملایر در روستای میشن در 20 کیلو متری جاده ملایر- اراک قرار دارد.

تپه پری :
اثر این تپه طبق حفاریهای انجام شده به هزاره اول ق.م می ر سد آثار آن مربوط به قبور می باشد و سبک توفین در این قبور بیانگر فرهنگ گذشته ودوره پیش از تاریخ می باشد.

تپه گوراب :
قلعه گوراب بنایی مرتفع در جوار روستای گوراب و 5 کیلومتری جاده ملایر به اراک واقع شده است که دارای ارزش تاریخی است و متعلق به دوره ساسانیان و یا اشکانیان بوده است سفالهای کشف شده از این تپه موید این مطلب است. با این حال، گذشت زمان و عوامل فرسایشی هنوز نتوانسته است موجب از بین رفتن کامل بقایای این قلعه عظیم شود. فخر الدین اسعد گرگانی، در قصه"ویس و رامین" که در سال 446 هجری به نظم سروده شده، می گوید: گوراب نام کشوری بود، که فرمانروایش شاپور و رفیدا بودند:
سر افراز چو شاپور و رفیدا در آن کشور چو ماه و مهر پیدا
همچنین نقل شده که: شاه موبد به آنجا که ویس است لشگر کشید و رامین که همراه شاه موبد به گوراب رفته بود، ویس را بدید و بر وی عاشق شد.
به گوراب آمد و آورد لشگر که آنجا بود ویس ماه پیکر
در این زمینه که آیا گوراب اسعد گرگانی، همان گوراب ملایر است یا خیر؟ "مینوکورسکی" خاورشناس روسی می نویسد: گوراب یکی از زیبا رویانی است،که رامین او را به همسری بر می گزیند و در ادبیاتی از منظومه، خود را چنین معرفی می کند:
ستوده گوهرم از سام و ازباب که این از همدان است و آن ز گوراب
به من شد هر که درگوراب خسته که من هستم کنون گوراب بانو
قدمت این دژ را میتوان به شرح زیر ذکر کرد :
لایه های زیرین تپه به ما قبل تاریخ حدود هزاره چهارم قبل از میلاد
لایه های میانی به دوره تاریخی هزاره اول قبل از میلاد
لایه های فوقانی مربوط به دوره اسلامی از جمله ایلخان میباشد
مهمترین اثر تاریخی خرابه های دژ گوراب است که در 12 کیلومتری جنوب ملایر قرار گرفته است . اثر تاریخی دیگر قلعه چوبین و مقبره مجاور است که بنام قلعه بلنده و امام زاده غریب در جنوب شرقی میباشد.

برج سامن:
این برج در 40 کیلومتری جنوب شهرستان ملایر در روستای بید کرپه وسطی قراردارد . این برج خشتی وگلی در محله چال خانقلی شهر واقع شده است و قدمت ان به حدود 700 سال قبل از آن میرسد . این برج در حدود ارتفاعی به اندازه 16 متر و در 4 طبقه می باشد. طبقه اول مستقیمأ بر روی صخره بنا شده است و مصا لح آن از قلوه سنگها می باشد . طبقه دوم دارای ارتفاع 3 متر و طبقه چهارم نیز با انواع طاقچه ، شومینه ، تیرکش ،وسقف نظام یافته است و درجنگ جهانی اول در حمله روسها طبقه بالایی آن به توپ بسته شد.




قلعه سلیمان خان بور بور:
مساحت آن در حدود یک هکتار است . زمان ساخت آن مشخص نیست اما از کتیبه های داخل روستا قدمت آن به 1285 بر می گردد .که مربوط به اوایل حکومت قاجار می باشد. تعداد برجها ده عدد بوده که حدودأ فاصله برجها از یکدیگر 45 مترمی باشد. در محوطه درونی حصار سه قلعه جداگانه ای وجود دارد . قلعه شمال شرقی مربوط به محمد خان زندیه و مصطفی خان بوده است . و قلعه حسین خان بور بور تنها قلعه ای بوده که با این وسعت شناخته شده است و دارای تزئینات آجر کاری و معرق کاری است که معماری آن به دوره قاجاریه برمی گردد.

خانه قدیمی منصوری:
این عمارت در خیابان هاشمی نژاد قرار دارد. این اثر مربوط به دوره قاجاریه-پهلوی است. خانه منصوری در تاریخ 11/10/1380 و به شماره ثبت4691 و کد 15179 جزء آثار ملی ایران قرار گرفته است.

تپه میشن:
واقع در روستای میشن در 20 کیلو متری محور ملایر- اراک قرار دارد.

تپه حسین آباد شاملو:
این تپه در روستای حسین آباد در مسیر جاده تویسرکان قرار گرفته است.

باغ تاریخی سیفیه (سیف الدوله):
این باغ تاریخی در سال 1276 هجری قمری توسط مرحوم حاج میرزا ملقب به سیف الدوله از نوادگان فتحعلی شاه به منظور تفرجگاه و تفریحگاه مردم وقف و واقف معظم طی نامه ای ارز ناصر الدین شاه خواستار اعزام کارشناسان مناسب جهت طراحی این باغ تاریخی و نامگذاری آن بنام پارک ناصری که ناصر الدین شاه قاجار مهندسان و معماران ایتالیایی را جهت طراحی اولیه آن به شهر ملایر اعزام و طی نامهای نام تفرجگاه و باغ را به منظور تجیلیل از واقف سیفیه می نامند. این مجموعه سالهای متمادی است بعنوان تفرجگاه و تفریحگاه مردم ملایر و شهرستان اطراف و مسافران مورد بهره برداری قرار می گیرد و از سال 1354 حفظ و حراست و نگهداری از این مجموعه تاریخی بی نظیر برعهده شهرداری ملایر قرار گرفته است و از آنجا که پارک و تفرجگاه به عنوان یک مکان عمومی و غیر قابل تخصیص می باشد لذا نگرش عمیق وژرف وی در شناخت نیازمندیهای جامعه می باشد که پس از سالهای متمادی این اقدام شایسته و ماندگار باقی است وقفیت 5/63 درصد اراضی شهرستان ملایر نشان از مشارکت و فطرت پاک 118 واقف خیر اندیش می باشد. مجموعه پارک و مقبره سیف الدوله تحت عنوان باغ ایرانی در تاریخ 22/5/84 به شماره 13358 در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.



مقبره سیف الدوله:
این نوع مقبرها از نوع مقابر غیر مذهبی بوده است و دارای پلان چهار ضلعی است . چهار ظلعی گنبد دارای پیشینه دو گانه است که یک بخش آن همان آتشکده ساسانیان و یا چهار طاق است و یکی به دوره قاجاریه وحتی بعد از آن می رسد. دراین مقبره علاوه بر قبر سیف الدوله قبر امیرالمؤید و نوه سیف الدوله و هفت قبر دیگر در آنجا قرار دارد.





جاذبه های طبیعی و زیست محیطی:

زیستگاه حیاط وحش" لشگر در" :
این منطقه حفاظت شده، که یکی از چشم اندازهای طبیعی حیات وحش استان می باشد، در محدوده ای به وسعت 16 هزار هکتار در شرق و جنوب شرقی ملایر و در میان دو رشته کوه بلند به نام کوه سرده از شمال غرب منطقه (با اتفاع 2758 متر) و دیگری کوه آهنگران (با دره های زیبا و مناظر بکر و ارتفاع 2832 متر) در جنوب لشگردر قرار گرفته است. همچنین ارتفاعات دیگری، موسوم به شیر و پلنگ و هلرسون و کلبه بید قرار دارند، که زیستگاه اصلی بز وپا زن، به شمار می روند. "لشگردر" به لحاظ شرایط و بستر زیست حیات وحش، محل مناسبی جهت زیست انواع پستانداران، خزندگان، پرندگان و جانوران وحشی می باشد، که درمنطقه در توازن وتعادل زیستی به سر می برند. زیرا این منطقه دارای زیستگاههای مختلف کو هستانی، ارتفاعات، صخره ها، دره های متعدد و چشمه های متعدد دائمی و فصلی، درختان و درختچه های متعدد کوهی نظیر سماق، بادام کوهی، آلبالوی وحشی، گلهای معطر و گیاهان متنوع است. عمده ترین حیوانات و پرندگان بومی و مهاجر این زیست بوم عبارتند از: بز و پازن، قوچ و میش، گرگ، کفتار، گورکن، تشی، عقاب طلایی، دلیجه، قرقی، کبک، تیهو و کمرکلی




تالاب فصلی آقا گل :
تالاب فصلی وطبیعی آقا گل در حد فاصل استان مرکزی وهمدان در1 کیلومتری جنوب شرقی روستای کرد خور (اسلام آباد)قرار دارد که از بخش جوکار قابل دسترسی می باشد. آب این تالاب از حوضه رودخانه قره چای در دشت کمیجان تأمین می شود. آبگیری تالاب از اواخر آذر ماه آغاز و تا اواسط خرداد ماه پایان می پذیرد. وسعت آن در حدود 600 هکتار می باشد و عمق آن از 1 تا 6 متر متغیر است و در فصلهای پر آب به 15 کیلومتر هم می رسد و در مسیر مهاجرت پرندگان شمالی که از روسیه ، قفقاز و شبه جزیره اسکاندینا وی جذب این تالاب می شود قرار دارد که عمده آنها از اردک، غاز ،فلامینگو ، مرغ باران ، حواصیل و… می باشد.